მომავლის ბუნებრივი რესურსები

განახლებადი ენერგორესურსები¬დან ყველაზე მნიშვნელოვანია
ჰიდროენერგორესურსები. ადამიანი წყლის ბორბლების მეშვეობით უხსოვარი
დროიდან გამოიყენებდა წყლის ენერგიას. წყლის წისქვილები შემონახულია
დღემდე თითქმის უცვლელი სახით. მანუფაქტურული წარმოების ენერგეტიკულ
ბაზას წყლის ენერგია წარმოადგენდა. მე-19 საუკუნის დასაწყისში ორთქლის
მანქანებმა შეავიწროვეს წყლის ბორბალი, მაგრამ ელექტროენერგიის შორ
მანძილზე გადაცემის აღმოჩენის შემდეგ, ჰიდროტურბინათა გამოგონების
შედეგად წყლის ძრავებმა კვლავ დაიბრუნა თავისი დაკარგული მნიშვნელობა.
მზე – გიგანტური თერმობირთვული რეაქტორი არის დედამიწაზე
ციცოცხლის წყარო, ვინაიდან ის უზრუნველყოფს ადამიანთა არსებობისათვის
საჭირო პირობებს ყველა ძირითად სფეროში, მათ შორის, იგი უზრუნველყოფს
კაცობრიობას, პრაქტიკულად, ენერგიის ყველა სახეობით. იგი ენერგიის
უზარმაზარი წყაროა, რომლის სიმძლავრე შეადგენს 4.1023 კვტ-ს, საიდანაც
დედამიწას მხოლოდ უმნიშვნელო ნაწილი – 1014 კვტ ხვდება. დედამიწის
განათებულ ერთ კვადრატულ მეტრზე საშუალოდ ერთი კვტ მზის ენერგია
მოდის, თუმცა, ეს მაჩვენებელიც ათჯერ აღემატება დაზვერილი მინერალური
სათბობის რაოდენობას და ათასჯერ მსოფლიო მოხმარების არსებულ
რაოდენობას. მზის ენერგიის გამოყენების საუკეთესო პირობები არსებობს
არიდულ (აშშ: ფლორიდა, კალიფორნია; იაპონია; ისრაელი; ავსტრალია; უკრაინა;
კავკასია; შუა აზია) ზონაში, სადაც მზის ნათების ხანგრძლივობა ყველაზე დიდია.
მზის ენერგია შესაძლებელია გამოვიყენოთ როგორც სითბოს, ისე
ელექტროენერგიის გამოსამუშავებლად. პირველი ჰელიო-მოწყობილობა
მსოფლიოში გამოჩნდა 1952 წლის 6 იანვარს. ამის შემდეგ გამოგონებული იქნა
ათასობით ჰელიოდანადგარი, დაწყებული უმარტივესი მადუღრებიდან,
უზარმაზარ (რამდენიმე ათასი კვადრატული მეტრი) პარაბოლურ სარკულ
კონცენტრატებამდე (რომლის ფოკუსში ტემპერატურა 2500-3500°C აღწევს) და
მზის კოშკური სახის ელექტროსადგურებამდე, რომელთა სიმძლავრე
რამოდენიმე ათობით მგვტ-მდეა.

მზის ენერგიის გამოყენების მიხედვით მსოფლიოში ლიდერობენ: გერმანია,
იტალია, აშშ, ჩინეთი, იაპონია, მზის კონცენტრატების მიხედვით – ესპანეთი, აშშ,
ალჟირი, ეგვიპტე/მაროკო, ავსტრალია.
ქარის ენერგიას მნიშვნელოვანი ადგილი უჭირავს მსოფლიო ბუნებრივი
რესურსების საერთო ბალანსში. ქარის ენერგიით უძველესი დროიდან
სარგებლობენ. თავიდან იგი გამოიყენებოდა ნაოსნობაში, შემდეგ კი ადამიანის
კუნთოვანი ძალის შესაცვლელად. პირველად ქარის უმარტივესი ძრავა აიგო
ეგვიპტესა და ჩინეთში. ეგვიპტეში ახლაც შემონახულია ქარის წისქვილების
ნაშთები. XVIII საუკუნიდან ქარის ძრავებმა დიდი გამოყენება ჰპოვეს დასავლეთ
ევროპაში წყლის ამოსაღებად, თესლის დასამტვრევად და სხვადასხვა ჩარხის
მოქმედებაში მოსაყვანად. დღეისათვის ქარის ენერგიის გამოყენება ხდება
ელექტროენერგიის მისაღებადაც. სულ უფრო პერსპექტიულად ითვლება დიდი
სიმძლავრის ქარის ელექტროსადგურები ვერტიკალური ღერძით. ქარის
ელექტროსადგურების დადგმული სიმძლავრე მსოფლიოში თანდათან იზრდება.
მსოფლიოში ყველაზე დიდი ქარის ტურბინა, რომელიც ჰავაიში მდებარეობს, 20
სართულიანი შენობის სიმაღლისაა და მისი ფრთების სიგრძე სტანდარტული
ფეხბურთის სტადიონის ზომისაა. დღეს ქარის ენერგიის გამოყენების ერთერთი
ყველაზე წარმატებული ქვეყანაა დანია, სადაც ელექტროენერგიის 50%- სწორედ
ქარის ენერგიისგან მიიღება და 2035 წლისთვისmმაჩენებლის 84%-მდე გაზრდა
იგეგმება. ამჟამად აქ 1500-მდე ქარის ელექტროსადგურია. ქარის ენერგიის
ყველაზე ხელსარელი ადგილებია ჩრდილოეთის, ბალტიისა და არქტიკის
ზღვების სანაპიროები; ჩრდილოეთი ციმბირი; შორეული აღმოსავლეთი; რუსეთის
ევროპული ნაწილის სამხრეთი; უკრაინა. ქარის ენერგიის გამოყენების მიხედვით
მსოფლიოში ლიდერობენ – ჩინეთი, აშშ, გერმანია, ესპანეთი, ინდოეთი.
გეოთერმული ენერგია დედამიწის გულში არსებული ენერგიაა. დედამიწის
გული გავარვარებული მასაა, მისი სიმხურველე მზის სიმხურვალესაც კი
აჭარბებს, ეს სიმხურვალე და ენერგია დედამიწის ზედაპირზეც ამოიფრქვევა
ვულკანებისა და გეიზერების სახით. ამ ენერგიის გამოყენება, აბანოების
მოწყობის გარდა, სხვა დანიშნულებითაც გახდა შესაძლებელი. მსოფლიოში
ენერგიის 10% გეოთერმული ენერგიისგან მიიღება, გეოთერმული ენერგია
ჩვეულებრივ გამოიყენება გათბობისა და ელექტროენერგიის მიღებისათვის.
ისლანდიაში, სადაც ზამთარში მკაცრი პირობებია, გავარვარებულ ნიადაგსა და
ცეცხლოვან წყალზე დგას, შესაბამისად, აქ ქვეყნის გათბობის 87% და
ელექტროენერგიის 25% გეოთერმული ენერგიისგან მიიღება. გეოთერული
ენერგია დღეისათვის მსოფლიოს 25-მდე ქვეყანაში გამოიყენება, მათ შორისაა:
ისლანდია; იტალია; საფრანგეთი; უნგრეთი; იაპონა; აშშ; ახალი ზელანდია;

ჩრდილოეთ კავკასია (დაბალტემპერატურული თერმული წყლებით); იტალია;
აშშ (კალიფორნია), მექსიკა, ახალი ზელანდია; რუსეთი (კამჩატკა)
ზღვებისა და ოკეანის მიქცევისა და მოქცევის, დინებათა და ტალღების ენერგია
ამოძრავებს ტურბინებს, გენერატორებს და მიიღება ელექტროენერგია. ზღვის
ტალღების ენერგია არ არის დამოკიდებული ამინდზე. მოსახლეობისათვის
დამატებით სარგებელს წარმოადგენს ხიდები და გზები, რომლებიც სადგურის
მოსაწყობად იქმნება. ტალღების მოქცევითი ენერგიის წარმოების კარგი
პოტენციალი აქვთ საფრანგეთს, ინგლისს, კანადას და რუსეთს, რადგანაც
ენერგიის მიღების აღნიშნული საშუალება ჯერ კიდევ განვითარების საწყის
ეტაპზეა, მსოფლიოში არსებობს მხოლოდ 2 კომერციული ელეტროსადგური,
ერთი განთავსებულია საფრანგეთში, მეორე კი კანადაში, ასევე ერთი
ექსპერიმენტული სადგური მოქმედებს რუსეთში. მოქცევის ენერგიიდ
გამოსაყენებლად ყველაზე კარგი ადგილებია: ბრეტანი (საფრანგეთი); ლა-მანშის
სანაპირო; თეთრი ზღვა; ჩინეთის სამხრეთი; ფანდის ყურე (აშშ-სა და კანადის
სანაპირო); დიდი ბრიტანეთი; რუსეთი; კორეა; ინდოეთი; ავსტრალია; არგენტინა
და სხვ. დინებათა ენერგიისათვის: ჰავაი (აშშ); ნაურუ (იაპონია); ტაიტი
(საფრანგეთი); ბალი (ნიდერლანდები) ტალღების ენერგიისათვის: იაპონია და
ნორვეგია.
კაცობრიობამ პირველად სწორედ ბიომასის გამოყენება დაიწყო,
გასათბობად, საკვების მოსამზადებლად. ცხოველების შესაშინებლად
დანთებული კოცონი ბიომასის ენერგიის პრაქტიკული გამოყენება იყო. ბიომასის
ენერგიის გამოყენების მიხედვით, მსოფლიოში ლიდერობენ: – აშშ, ბრაზილია,
ჩინეთი, გერმანია, შვეცია.
ზღვის წყლის ტემპერატურული გრადიენტის ენერგია წარმოადგენს უდიდესი
პოტენციალის მქონე სითბოს ეფექტურ ცივ წყაროს. წყლის ტემპერატურა
სიღრმეში და ზედაპირზე განსხვავებულია და იგი მთელი წლის განმავლობაში
მუდმივია. მსოფლიოში ჰავაის ელექტროსადგური იყენებს კონცეფციას.
კლიმატური რესურსები განახლებადი რესურსებია. მათ მიეკუთვნება: სინათლე,
ტენიანობა, სითბო, ატმოსფერული ნალექები. ეს რესურსები განსაკუთრებულ
გავლენას ახდენს სოფლის მეურნეობაზე, ამიტომ მათ აგროკულტურულ
რესურსებსაც უწოდებენ.

მიწის რესურსებიც განახლებადი რესურებია. დედამიწის ფართობი შეადგენს
510 მილიონ კვადრატულ კილომეტრს, აქედან ხმელეთი – 149 კვადრატული
კილომეტრია ეკონომიკურად სასარგებლო მიწის რესურსები შეადგენს 129-135
მილიონ კვადრატულ კილომეტრს, ანუ ხმელეთის 85-86,5%-ს (20 მილიონი კვ.
კმ. არქტიკასა და ანტარქტიდას უჭირავს), მათ შორის, დასამუშავებელ მიწებს –
11, ტყეს – 13, მინდვრებსა და საძოვარს – 23, ანთროპოგენურ ლანდშაფტებს – 3,
დაბალნაყოფიერ მიწებს 33% უკავია. მსოფლიოში საშუალოდ მოსახლეობის ერთ
სულზე მოდის 0,3 ჰა სახნავსათესი მიწები. საყურადღებოა, რომ მსოფლიოში
შეინიშნება სასოფლო-სამეურნეო მიწების ფართობის შემცირება, მათი
სამშენებლო მიზნებისათვის გამოყენებისა და დეგრადაციის გამო.
მცენარეულ და ცხოველურ რესურსებს ადამიანებისათვის უდიდესი
მნიშვნელობა აქვს. დედამიწაზე ადამიანთან ერთად ყოველთვის არსებობდა
მილიონობით სხვა სახის ცოცხალი ორგანიზმები, მათ შორის, თბილსისხლიანი
ცხოველები, უხერხემლოები, მიკროორგანიზმები, დაბალი და მაღალი
მცენარეები. ადამიანები, ერთი მხრივ, იყენებდნენ ცოცხალ ორგანიზმებს, მეორე
მხრივ, ცვლიან მათი ბინადრობის ადგილს და გარკვეულ როლს თამაშობდნენ
მათი ზოგიერთი სახეობის განადგურებაში. დღეისათვის არსებული ცხოველს და
მცენარეს აქვს ადამიანის თანასწორი უფლება არსებობდნენ დედამიწაზე და
იყვნენ შენარჩუნებულნი, თვით უსარგებლონი. ისინი ავსებენ ბიოსფეროს.
მომავლის რესურსებია ასევე განახლებად რესურსებთან
დაკავშირებული რესურსები: სამშენებლო მასალები, მარილი, სასმელი წყალი,
ტყე, ჰაერი, სასოფლო-სამეურნეო წარმოების საშუალებები და პროდუქტები
(მიწა ნარგავები, შინაური ცხოველები და ფრინველები, ხილი, ბაღჩა-ბოსტნეული
და სხვ.)

რეკრიაციული რესურსები ის რესურსებია, რომელიც აკმაყოფილებს
ადამიანთა მოთხოვნებს დასვენებისა და ტურიზმის მიმართულებით. მისი
სახიობებია: ბუნებრივი (პარკები, პლაჟბი, მთის ლანდშაფტი, წყლის აუზები,
ბუნებრივ-ტერიტორიული კომპლექსები და სხვ) და ანთროპოგენური
(მუზეუმები, კულტურის ძეგლები, დასასვენებელი სახლები და სხვ.).
ზღვებსა და ოკეანეებზე დედამიწის გიდროსფეროს 96,5% მოდის. მათში
არის 75 დასახელების ელემენტი. მაშასადამა, აქ მინერალური რესურსების დიდი
მარაგია. ველაზე დიდი რაოდენობით მათში გახსნილია მარილები. შეიცავს
მანგანუმს, გოგირდს, ბრომს, ოქროს, ვერცხლს, სპილენძს, ურანს, და სხვა,
პრაქტიკულად, ყველა სასარგებლო ქიმიურ ელემენტს და წიაღისეულს. 1 კმ 3
შეიცავს 37 ტონა გახსნილ ნივთიერებას. ისინი ქიმიურ და ჰიდროლოგიურ
რესურსებთან ერთად ენერგეტიკულ რესურსებსაც ფლობენ ზღვის წყალში

გახსნილი საწვავი აირების – გოგირდწყალბადის, მეთანისა და პროპანის სახით,
რომელთა ჯამური რაოდენობა მეტად დიდია. მსოფლიოში შემუშავებულია
გოგირდწყალბადის ზღვის წყლიდან მიღების სხვადასხვა მეთოდი, მაგრამ
ჯერჯერობით არც ერთი მეთოდი სრულყოფილი არ არის.
ოკეანეების შელფში განლაგებულია ნავთობისა და გაზის მსოფლიო
მარაგების ერთი მესამედი. ამჟამად ყველაზე აქტიური მოპოვება მიმდინარეობს
მექსიკის, გვინეის, სპარსეთის ყურეში და ჩრდილოეთის ზღვაში.
ოკეანის შელფი მდიდარია სამშენებლო მასალებით (ქვიშა, ხრეში, კირქვა
და სხვ.). ოკიანის ღრმა ვაკე ადგილები მდიდარია რკინა-მარგანეცის კონკრეციას.
ოკეანეები და ზღვები მდიდარია ბიორესურსებითაც, მასში ბინადრობს 140
000 სახეობის ცხოველური ორგანიზმი, რომელიც იყოფია სამ ჯგუფდ:
პლანკტონები – მცირე მოხეტიალე ორგანიზმები, რომელთა დანახვა
შესაძლებელია მხოლოდ მიკროსკოპებით, გამოიყენება საკვებად, ტექნიკური
ნედლეულის მისაღებად და სამედიცინო დანიშნულებით; ნექტონები –
აქტიურად მცურავი ორგანიზმები მათ მიეკუთვნება: თევზები, კუ, პინგვინები,
წყლის გველები, ბენტოსები გამოიყენება საკვებად.
ცალკეული ქვეყნები ადგენენ ხერხებს და სამართლებრივ ნორმებს დედამიწის
პოლარული რაიონებიდან (არქტიკა და ანტარქტიდა) სასარგებლო წიაღისეულთა
მოპოვებისათვის. გაერომ გამოსცა საინფორმაციო ბროშურა – “ზღვის ფსკერის
ათვისების ტექნოლოგიები”. თუ მეოცე საუკუნეში ითვლებოდა, რომ ზღვის
ფსკერზე რესურსების მოსაპოვებლად სამუშაობი იგივე სირთულის იყო, როგორც
მთვარეზე, დღეს უკვე ასეთი სამუშაოები წარმატებით მიმდსინარეობს.
ატომური ენერგია გამოიყენება ელექტროენერგიის გამოსამუშავებლად
ატომურ ელექტროსადგურებში (აეს), ატომურ წყალქვეშა ნავებზე და ატომურ
ყინულმჭრელებზე. არსებობს ცდები კოსმოსურ თანამგზავრებში ატომური
ენერგიის გამოსაყენებლად. გამომუშავებული ენერგიის მიხედვით
განასხვავებენ: ატომურ ელექტროსადგურს, რომელიც გამოიმუშავებს მხოლოდ
ელექტროენერგიას; ატომურ თბოელექტროცენტრალს, რომელიც გამოიმუშავებს
როგორც ელქტრი-, ისე თბოენერგიას; თბომომარაგების ატომური სადგური.
რომელიც გამოიმუშავებს მხოლოდ თბოენერგიას. მეოცე საუკუნეში ატომუტი
ენერგიის გამოყენება სწრაფად იზრდებოდა, მაგრამ მსოფლიოში მომხდარმა
კატასტროფებმა მისი მოხმარება შეამცირა. მაგრამ, არ არის გამორიცხული
მომავალში, უსაფრთხოების უზრუნველყოფის პირობებში, მისი მოხმარება
გაიზარდოს, ვინაიდან იგი პრაქტიკულად ენერგიის ამოუწურავი წყაროა.