საქართველოს ეკონომიკის სექტორების ინოვაციური განვითარების სტრატეგია მოწინავე ქვეყნების გამოცდილების გათვალისწინებით

საქართველოში იმპორტი თითქმის ოთხჯერ აღემატება ექსპორტს. ვითარების
მოგვარება შეიძლება მხოლოდ იმპორტის ჩანაცვლებითი და ექსპორტზე
ორიენტირებული წარმოებების შექმნით ეკონომიკის პრიორიტეტულად
აღიარებულ (მიჩნეულ) სექტორებსა და ქვესექტორებში. ამიტომ ქვეყნის წინაშე
მომდევნო ათწლეულში უპირველეს ყოვლისა დგას საბაზისო პროცესული
ინოვაციების დანერგვის ამოცანა (ესე იგი ახალი საწარმოების აშენაბა და ახალი
ინოვაციური ტექნოლოგიების შემოტანა), და, ასევე, ზოგიერთ დარგში
გასაუმჯობესებელი ინოვაციების რეალიზაციის ამოცანა, მათი შემუშავებისათვის
სამამულო მეცნირების გამოყენებით ევროპულ და სხვა საზღვარგარეთულ
სპეციალსტებთან მათი კოოპერაციის პირობებში (ქართველმა მეცნიერებმა და იხილავენ მათი განვითარების პერსპექტივებს, რაზეც მეტყველებს ცოტა ხნის
წინ ჩატარებული საერთაშორისო სემინარი. ამის გათვალისწინებით,
ინტერნეტიდან უახლესი ინფორმაციის გაცნობის საფუძველზე, ჩემს მიერ
შემოთავაზებულია საბაზისო ინოვაციების დანერგვისა და ზოგიერთი
გასაუმჯობესებელი ინოვაციების შემუშავების და დანერგვის სტრატეგია
ეკონომიკის შემდეგი სექტორების და ქვესექტორების ჭრილში:
ელექტროენერგეტიკა; მრეწველობის ქვესექტორები (ელექტროტექნიკური
მრეწველობა, კომპოზიტური მასალების და მათგან ნაკეთობების წარმოება;
მეტალურგიული მრეწველობა; ინფორმაციულ-კომუნიკაციური ტექნოლოგიები,
სატრანსპორტო მანქანათმშენებლობა, მსუბუქი მრეწველობა).
ელექტროენერგეტიკა.
ზემოთ მოტანილიდან ნათელია, რომ ქვეყანაში უცხოური კაპიტალის
მოწვევისათვის (მაგალითად, ერთობლივი საწარმოების შექმნისათვის)
მნიშვნელოვან ფაქტორს წარმოადგენს იაფი ელექტროენერგიის ხელმისაწვდომა.
ამასობაში, ამჟამად ქვეყანაში ელექტროენერგიის უმეტესი ნაწილი შემოდის
ქვეყანაში იმპორტის სახით (იმის გათვალისწინებით, რომ
თბოელექტროსადგურებიც მუშაობენ იმპორტირებულ გაზზე). ამიტომ, მომდევნო
ათწლეულში აუცილებელია ყურადღება გამახვილდეს განახლებადი ენერგიის
წყაროებზე მომუშავე ელექტროსადგურების შექმნაზე. ამჟამად მიმდინარეობს
საკმაოდ მძლავრი (280 მეგავატი) ნენსკრას ჰიდროელექტროსადგურის
მშენებლობა. ხელი მოეწერა ხელშეკრულებას ქვემო ნამახვანის ჰეს-ის (333 მგვ) და
ზემო ნამახვანის ჰეს-ის (100 მგვ) კასკადის მშენებლობაზე. მაგრამ მათი
ექსპლუატაციის მიუღებელი პირობების გამო ინვესტორთან ხელშეკრულება
შეწყდა. თუმცა ამ ელექტროსადგურების შექმნა აუცილებელია. ჩვენი აზრით
ინვესტორად თავად სახელმწიფომ (საპარტნიორო ფონდმა) უნდა გამოვიდეს,
მენარდეს პოვნა კი არც ისე რთულია, მაგალითად, შეიძლება იტალიური
კომპანიის შალინი იმპრეგილო მოზიდვა, რომელიც აშენებს ნენსკრას
ჰიდროელექტროსადგურს.
საქართველოში უყვე აშენდა პირველი ქარის და მზის ინოვოვაციური
ტექნოლოგიებით აღჭურვილი ელექტოსადგურები. ყველა ასეთი ინოვაცია
მიეკუთვნება საბაზისო ინოვაციების კლასს.
გორის მახლობლად, თბილისიდან დაახლოებით 90 კმ-ის დაშორებით, ექვსი ქარის
ტურბინა აწარმოებს ელექტროენერგიას ბოლო ოთხი წლის განმავლობაში.
“ქართლის ქარის ელექტროსადგური” არის საქართველოში აგებული პირველი
ქარის ელექტროსადგური საპროექტო სიმძლავრით 21,7 მგვტ, საპროექტო გამომუშავება კი არის 84,1 მლნ კვტ/სთ. მისი აგება შესაძლებელი გახდა ევროპის
რეკონსტრუქციისა და განვითარების ბანკის და ევროკავშირის, ასევე სხვა
საერთაშორისო დონორების მხარდაჭერით, ორგანიზაციის “ფონდი მწვანე
ზრდისათვის” საშუალებით. უკვე მოქმედების პირველ წელს ქარის
ელექტროსადგურნმა დაახლოებით 88 მილიონი კილოვატ-საათი ენერგია
გამოიმუშავა და პროგნოზირებულ მაჩვენებელს ფაქტიურად 3,8 მილიონი
კილოვატ-საათით გადააჭარბა.
2019 წელს უნდა დაწყებულიყო რამდენიმე ახალი ქარის ელექტროსადგურის
მშენებლობა: 1) თბილისის და მცხეთის მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე
დაახლოებით 50 მეგავატი სიმძლავრის; 2) ქალაქ კასპის მიმდებარე ტერიტორიაზე
დაახლოებით 50 მეგავატი სიმძლავრის; 3) იმერეთის რეგიონში დაახლოებით 100
მეგავატი სიმძლავრის; 4) ხაშურის და ხარაგაულის მუნიციპალიტეტების
ტერიტორიაზე დაახლოებით 20 მეგავატის სიმძლავრის; გორის
მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე დაახლოებით 50 მეგავატი სიმძლავრის
ნიგოზას ქარის ელექტროსადგური. მაგრამ რიგი მიზეზის გამო ამ
ელექტროსადგურების მშენებლობა ჯერ არ დაწყებულა.
საქართველოში გაჩნდა პირველი მზის ელექტროსადგურიც. კერძოდ, პროკრედიტ
ბანკმა მორიგი ინოვაციური მწვანე პროექტი დანერგა. თბილისის ცენტრში,
ალექსანდრ ყაზბეგის #21, ბანკის სათავო ოფისის სახურავზე 500 კვ. მ.
ტერიტორიაზე განთავსებულმა მზის პანელებმა ელეკტროენერგიის
გამომუშავება უკვე დაიწყო. დაგეგმილია წლიურად 130.000 კვტ.სთ. სუფთა
ენერგიის გამომუშავება, რითაც მოხმარებული სრული ენერგიის 12%-ის
ალტერნატიულით ჩანაცვლებას მოახდენს.
როგორც ვხედავთ, იმ ელექტროსადგურების ოდენობა, რომელიც დაფუძნებულია
განახლებადი ენერგიის ძირითადი წყაროების გამოყენებაზე, კერძოდ, ქარის და
მზის ელექტროსადგურების, საქართველოში უმნიშვნელოა (ჰეს-ების გარდა). არც
ბიზნესის წარმომადგენლები, არც შესაბამისი სამთავრობო ინსტიტუტები ვერ
ბედავენ ინვესტიციების ჩადებას ასეთი ობიექტების მშენებლობაში. უპირველეს
ყოვლისა იმის გამო, რომ ისინი არ გამოიმუშავებენ ელექტროენერგიას
სტაბილურად _ მზის ელექტროსადგურები აწარმოებენ ელექტროენერგიას
მხოლოდ დღის განმავლობაში და გამომუშავებული ელექტროენერგიის
რაოდენობა დამოკიდებულია მზის გამოსხივების ინტენსიურობაზე, ხოლო ქარის
ელექტროსადგურების მიერ გამომუშავებული ელექტროენერგიის რაოდენობა
დამოკიდებულია ქარის სიძლიერეზე. საქართველოში მზისა და ქარის ელექტროსადგურების ფართო გავრცელების
პრობლემა შეიძლება გადაწყდეს მათთვის ენერგიის შესანახი დანადგარების
(ენერგიის დასაგროვებლების) შექმნით.
ამრიგად, მომდევნო ათწლეულში განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს
ქარის ინოვაციური ელექტროსადგურების მშენებლობას, ასევე შესაძლებელია
მზის ელექტროსადგურების აშენება სოფლის მეურნეობისათვის შეუფერებელ
ადგილებში და შენობების სახურავებზე. მათვის საჭირო ენერგიის
დასაგროვებლების და ასევე მათი კონსტრუქციის ზოგოერთი ნაწილის
(კორპუსები და ლაპოტები ქარის ელექტროსადგურებისათვის, მზის ელემენტების
მზის ელექტროსადგურებისათვის) პრობლემა კი განხილული იქნება ქვემოთ,
მრეწველობის შემდეგ ქვესექტორებში: ელექტროტექნიკური მრეწვრლობა,
კომპოზიტური მასალების და მათგან ნაკეთობების წარმოება, მეტალურგიული
მრეწველობა.
მრეწველობა.
ელექტროტექნიკური მრეწველობა. ამჟამად მსოფლიოში სწრაფად ვითარდება
აკუმულატორების წარმოება, რომლებიც საჭიროა ელექტროკარებისა და ელექტრო
წევით მოძრავი ხრახნისძრავიანი თვითმფრინავებისათვის, ასევე, მზის და ქარის
ელექტროსადგურებისათვის ენერგიის დამაგროვებლების სახით, სმართფონებისა
და სხვა მობილური მოწყობილობებისათვის. ამასთან მუდმივად წარმოებს მათი
ინოვაციური მოდერნიზაცია. უახლოეს პერიოდში მოსალოდნელია მათი კიდევ
უფრო სრულყოფილი სახეობების გაჩენა, ამასთან იაპონია და განსაკუთრებით
სამხრეთი კორეა ითვლებიან საბატარეო ტექნოლოგიური ინოვაციების
ლიდერებად. ელექტროკარების და მათთვის აკუმულატორების მრავალი ქარხანა
უკვე ფუნქციონირებს ან შენდება. ლიდერია ტრანსეროვნული კორპორაცია
თესლა, რომელიც აშენებს ელექტრომობილების ქარხნებს არა მხოლოდ
შეერთებულ შტატებში, არამედ სხვა ქვეყნებშიც, მაგალითად, გერმანიაში. ასეთ
ქარხნებს სხვა კომპანიებიც ქმნიან, მაგალითად, Ford-ი, რომელსაც სამხრეთ
კორეის კომპანია SK Innovation-თან შეთანხმებული აქვს ორი უზარმაზარი
კომპლექსის აშენება შეერთებულ შტატებში, სადაც დაიწყებენ ელექტროკარებისა
და მათთვის აკუმულატორების გამოშვებას. საერთო ჯამში პარტნიორები
განათავსებენ 11 მილიარდ დოლარს, საიდანაც 7 მილიარდს Ford -ი ჩადებს.
ნორვეგიაში უკვე იწყება მცირე თვითფრინავების გამოშვება აკუმულატორულ
ბატარეებზე (ბუნებრივია ხრახნისძრავიანების, ფრენების მანძილი _ 400
კილომეტრამდეა). საქართველოს ენერგეტიკის განვითარების უახლოესი პრობლემების
მოგვარებისათვის მეტად მნიშვნელოვანია მზის და ქარის ელექტროსადგურების
ენერგიის დამაგროვებლებით აღჭურვა.
ტრადიციულ ენერგეტიკაში პრინციპულ როლს თამაშობს ტურბინა, სულ უფრო
და უფრო პოპულარული ენერგიის განახლებადი წყაროების განვითარებისათვის
კი უკიდურესად მნიშვნელოვანია ენერგიის შესანახი დანადგარები (ენერგიის
დამაგროვებლები): მათ გარეშე ვერ მოგვარდება ქარისა და მზის
ელექტროსადგურების ძირითადო პრობლემა _ ამინდის ცვალებადობაზე
დამოკიდებულება.
ენერგიის განახლებადი წყაროებისათვის ენერგიის დასაგროვებლებათ
უპირველეს ყოვლისა გამოიყენება შესაბამისი აკუმულატორული ბატარეები
(აკუმულატორები ელექტროენერგეტიკის სტაციონარული დანადგარებისათვის).
უკანასკნელ პერიოდში მსოფლიოში მიმდინარეობს მათი ინტენსიური
ინოვაციური მოდერნიზაცია, რის შედეგადაც მათი ღირებულება 2010 წლიდან 2020
წლამდე 2/3 შემცირდა. მომდევნო სამ წელიწადში მოსალოდნელია მათი უფრო
სრულყოფილი ტიპების გაჩენა.
მსოფლიოში გრძელდაბა ლითიუმ-იონური აკუმულატორების შემდგომი
სრულყოფა (რომელთა ნაკლოვანება არის ის, რომ მათ ხანდახან ხანძარი ეკიდება,
ასევე მუშავდება მათი უტილიზაციის ხერხები, მათი მეორადი გამოყენების
მიზნით. უახლესი ინიციატივები ელექტროკარების, განახლებადი ენერგიის
წყაროებზე მომუშავე ელექტროსადგურებისათვისა და ა. შ. ბატარეების
გაუმჯობესების კუთხით არის ლითიუმ-რკინა-ფოსფატის, ლიტიუმ სილიციუმის,
მყარსხეულიანი და ნატრიუმ-იონური აკუმულატორების შემუშავება.
საქართველოს ელექტროენერგეტიკის განვითარებისათვის ამ პრობლემის
განსაკუთრებული აქტუალობის გათვალისწინებით, ძალიან მნიშვნელოვანია,
რომ ქართველი მეცნიერები უახლოეს მომავალში ჩაერთონ ამ თანამედროვე
შემუშავებებში. ასევე მიზანშეწონილია, რომ ქვეყანაში წამოიწყოს ძალისხმევა
მზის და ქარის ელექტროსადგურებისათვის ბატარეების-ენერგიის
დამაგროვებლების წარმოებისათვის ქარხნის შესაქმნელად, თუნდაც უცხოელ
პარტნიორებთან ერთობლივი საწარმოს სახით, თუმცა ამის მიღწევა უკიდურესად
რთულია.
ასევე მიზანშეწონილია, რომ ქართველი მეცნიერები დაიწყონ ენერგიის
გრავიტაციული დამაგროვებლების ფუნქციონირების პრინციპების შესწავლა,
მეწარმეები კი დაიწყონ მათი წარმოება და დანერგვა ენერგეტიკის სექტორში,
როგორც კი დაიწყება ქარის და მზის ელექტროსადგურების აშენება. ეს იდეა სრულიად ახალია და, როგორც ჩანს, მისი განხორცილება პრაქტიკაში არც თუ ისე
რთულია.
კომპანიამ Energy Vault -მა $100 მლნ დოლარი ინვესტიცია განათავსა ენერგიის
გრავიტაციული დამოგროვებლების პირველი პარტიის მშენებლობაში.
ინვესტორების შორის არიან კომპანიები SoftBank და Aramco, რაც ხაზს უსვამს
პროექტის ღირებულებას. პირველი დანადგარის აშენებას დაიწყებენ შეერთებულ
შტატებში წლის ბოლომდე, ხოლო მომავალ წლიდან _ ევროპაში, ახლო
აღმოსავლეთსა და ავსტრალიაში.
დანადგარი EVx არის ექვსისრიანი ავტომატური კოშკური ამწე. ენერგია გროვდება
35 ტონიანი ბლოკების სიმაღლეზე აწევის პროცესში. ეს ბლოკები კეთდება
ადგილზე ნებისმიერი ნარჩენებისგან. დღის განმავლობაში და ქარიან ამინდში
განახლებადი მზის ან ქარის ენერგიის ჭარბი მოცულობა იგზავნება ამწის
ელექტროძრავებზე, რომლებიც წევენ ბლოკებს სიმაღლეზე. გრავიტაციის
გავლენის ქვეშ ბლოკების მიწაზე დაშვება საპირისპირო პროცესს იწვევს _
ელექტრო გენერატორებში ელექტროენერგიის გამომუშავებას. ამტკიცებენ, რომ
დანადგარის მარგი ქმედების კოეფიციენტი აღწევს 85 %. მომზადებულ პროექტში
დანადგარი ყველაზე ეფექტიანია მაქსიმალური სიმძლავრის მიწოდებისათვის 2-4
საათის განმავლობაში. EVხ-ის საექსპლუატაციო რესურსი აღემატება 35 წელს,
ამწევებით კი რამდენიმე მოედნის მომსახურება იძლევა შესანახი ტევადობის
მასშტაბურებას რამდენიმე გიგავატ-საათამდე.
განახლებადი წყაროებიდან მიღებული ელექტროენერგიის შენახვის კიდევ ერთი
მიმართულებაა ჰიდროაკუმულირებელი ელექტროსადგურების აგება. ეს არის
ელექტროენერგიის შენახვის უძველესი და კარგად დამუშავებული ტექნოლოგია.
როდესაც ელექტროენერგის გამომუშავება ხდება ჭარბი ოდენობით,
ელექტროტუმბო წყალს ქვემო რეზერვუარიდან ზედა რეზერვუარში ქაჩავს.
როდესაც ელექტროენერგია საჭიროა, წყალს ქვევით უშვებენ და მოქმედებას
იწყებს ელექტროგენერატორი.
საქართველოს ელეტროტექნიკურ მრეწველობაში ასევე საჭიროა ვიფიქროთ მზის
ელემენტების (პანელების) ქარხნის მშენებლობაზე.
კომპოზიტური მასალების და მათგან ნაკეთობების წარმოება. ეს დარგი
მსოფლიოში ამჟამად სწრაფად ვითარდება. ინოვაციური კომპოზიტური
მასალებისგან დამზადებული ნაკეთობები ბევრ დარგში ცვლის ტრადიციულ
მასალებისგან დამზადებულ კომპონენტებს (მათი გამძლეობისა, ხანრძლივი
გამოყენების შესაძლებლობის, შედარებითი სიმსუბუქის და სხვა დადებითი
თვისებების გამო). ექსპერტული შეფასებების მიხედვით კომპოზიტებიდან პროდუქციის ძირითადი
მომხმარებლებია მანქანათმშენებლობა (უპირველეს ყოვლისა სატრანსპორტო) _
დაახლოებით 28%, სამშენებლო ინდუსტრია (საბინაო-კომუნალური
მეურნეობისათვის მილებისა და საცავების ჩათვლით) _ დაახლოებით 24%,
ენერგეტიკა და ელექტრონიკა, ქარის ენერგეტიკის ჩათვლით _ დაახლოებით 23%,
ნავთობ-აირის დარგი _ დაახლოებით 10%, სპორტი, მედიცინა, ფერადი
მეტალურგია.
კომპოზიტური მასალებისა და მათგან ნაკეთობების წარმოებისათვის საჭიროა
სპეციალური რთული და ძვირადღირებული ტექნოლოგიების მთელი კომპლექსი.
კომპოზიტურ მასალებსა და მათგან ნაკეთობებზე მოთხოვნის გამუდმებულ
ზრდასა და მწარმოებლებს შორის კონკურეციის გაძლიერებასთან დაკავშირებით
ხდება ამ ტექნოლოგიების გამუდმებული სრულყოფა, ხდება ახალი
ტექნოლოგიების შემუშავება, მათ შორის პროგრამული უზრუნველყოფის.
საქართველოში უკვე შექმნილია რამდენიმე ქარხანა, რომელიც აწარმოებს
ნაკეთობებს კომპოზიტურ მასალებისგან.
უკვე რამდენიმე წელიწადია საქართველოში მოქმედებს საწარმოო-კომერციული
კომპანია შპს “კომპოზიტ ჯორჯია”, რომლის საქმიანობის სფეროს წარმოადგენს
კომპოზიტური მასალები, ასევე თბო- და ჰიდროიზოლაცია კომპოზიტების
გამოყენებით. კომპანია ახორციელებს მასალებისა და მოწყობილობების
მიწოდებას, აწარმოებს პროდუქციას, ნაწარმის სერვისულ თანხლებას. კომპანიის
ძირითადი მიმართულებაა ძირითადად იმპორტირებული კომპოზიტური
მასალების საფუძველზე საქონლის წარმოება: არქიტექტურული
გადაწყვეტილებები, ფასადები, კატერები, მოტორიანი ნავები, RIB ნავები,
კატამარანები, კორპუსის დეტალები და ინტერიერის ელემენტები საავტომობილო
და სარკინიგზო ტრანსპორტისათვის და ა. შ. ასევე კომპანია ახორციელებს
საქართველოში მინაპლასტიკის წარმოებისათვის მასალების მიწოდებას.
კომპანიის პარტნიორები არიან კომპოზიტური მასალების უმსხვილესი მსოფლიო
მწარმოებლები.
კომპანია “სი-ემ-ჯი ჯგუფი” სთავაზობს მომხმარებელს კომპოზიტური მასალების
ფართო არჩევანს: პოლიეფირი, ბოჭკოვანი მინა-ქსოვილი, ჯელკოტი (გელკაუტი),
კალციუმის კარბონატი, საყალიბე სილიკონი და სხვა. ასევე სთავაზობს ბოჭკოვანი
მინისგან პროდუქციის წარმოებას და რემონტს: ნავები, წყლის ველოსიპედები,
აუზები, სამელიორაციო არხები, შენობის ფასადები და სხვა.
ყველა სირთულეს, რომელიც დაკავშირებულია კომპოზიტური მასალებიდან
ნაკეთობების მწარმოებელი თანამედროვე ქარხნის აშენებასა და ექსპლუატაციაში შეყვანასთან, თვალნათლივ დემონსტრირებს თბილისის
თვითმფრინავებისათვის კომპოზიტური ნაკეთობების მწარმოებელი ქარხნის
(ATC) მშენებლობის პროცესი.
ამ ქარხნის მშენებლობის პირველი ეტაპი დასრულდა 2018 წლის დეკემბერში.
Qქარხანა უცხოური კომპანიების დაკვეთით რამდენიმე ასეული მილიონი
დოლარის პროდუქციას გამოუშვებს, რომლის მომხმარებლები მსოფლიო ავიაციის
უმსხვილესი კომპანიები იქნებიან: Boeing -ი, Airbus -ი და Bombardier -ი.
პროექტს “საპარტნიორო ფონდი” და ისრაელის კომპანია Elbit Cyclone
ერთობლივად ახორციელებენ. საწარმოში დამონტაჟდა იტალიური წარმოების
დანადგარები. მონტაჟს კი ორი თვის განმავლობაში თავად იტალიური
სპეციალისტები ახორციელებდნენ. მათ ასევე დააყენეს ამერიკიდან ჩამოტანილი
კალიფორნიაში დამზადებული ორი ავტოკლავი, რომელთა ღირებულება
რამდენიმე მილიონ დოლარს შეადგენს. თანამედროვე ტექნოლოგიების
მწარმოებელ საწარმოში დასასაქმებლად საინჟინრი-ტექნიკური კადრების
გადამზადება ისრაელში ხდება, კერძოდ, Eლბიტ ჩყცლონე-ში ამ მიზნით სწავლება
ერთი წლის განმავლობაში 120-მდე სპეციალისტმა გაიარა. სამოქალაქო
თვითმფრინავებისათვის კომპოზიტური მასალის ნახევარფაბრიკატები
ისრაელიდან ჩამოვა. მაღალი წნევის ქვეშ პროდუქცია იპრესება, ავტოკლავებში
მუშავდება და შემდგომ მყარი ნაკეთობები გამოდის. ამ პროდუქციიდან კეთდება
თვითმფრინავის კარკასი, ფრთები, გარეთა ნაწილი.
ამ მაგალითებიდან თვალნათლივ ჩანს, რა სიძნეელებთან არის დაკავშირებული
ქვეყანაში კომპოზიტებიდან ნაკეთობების თანამედროვე წარმოების ორგანიზაცია:
მათი წარმოებისათვის საჭიროა საზღვარგარეთ ტექნოლოგიების შესყიდვა,
უცხოელი სპეციალისტების მოწვევა მოწყობილობის მონტაჟისა და
გამართვისათვის, საზღვარგარეთ ინჟინერულ-ტექნიკური პერსონალის სწავლება,
გამოსაშვები პროდუქციის საგარეო და ადგილობრივი გასაღების წინასწარი
განსაზღვრა-დათანხმება.
ვინაიდან შიდა და საერთაშორისო ბაზრებზე კომპოზიტურ მასალებისგან
დამზადებულ ნაკეთობებზე მოთხოვნა გამუდმებით იზრდება და საქართველოს
უკვე გააჩნია ამ დარგის საწარმოების შექმნის გამოცდილება, საჭიროა ქვეყანაში
უახლეს პერსპექტივაში ამ დარგის აქტუალურებად აღიარებული ახალი
საწარმოების შექმნა. ამ დარგის ეფექტიანი ფუნქციონირების და განვითარების
ხელშეწყობისათვის მიზანშეწონილია სპეციალური ინოვაციური კლასტერის
შექმნა. ამასთან, სახელმწიფო და კერძო კაპიტალის მონაწილეობით, საჭიროა
კომპოზიტური მასალებისა და მათგან ნაკეთობების წარმოების დარგის მხარდაჭერისათვის სპეციალური ინოვაციური ცენტრის შექმნა, რომელმაც უნდა
უზრუნველყოს შესაბამისი საზღვარგარეთული ტექნოლოგიების ძებნა და მათი
გამოკვლევა, ხელი შეუწყოს საჭირო ტექნოლოგიების ტრანსფერს
დაინტერესებულ საწარმოებსა და ორგანიზაციებში, ესე იგი მოწყობილობისა და
აღკაზმვის შერჩევას და მიწოდებას, ხელი შეუწყოს ტექნოლოგიური პროცესების
ათვისებასა და ინჟინერულ-ტექნიკური პერსონალის მომზადებას, საჭიროების
შემთხვევებში მოიწვიოს უცხეელი სპეციალისტები აღჭურვილობის აწყობისა და
მუშა ხელის სწავლებისათვის, ასევე, მონაწილეობა მიიღოს პროდუქციის
გასაღების შესაძლებლობის წინასწარ შეფასებაში, როგორც შიდა ბაზარზე, ასევე
საზღვარგარეთ.
ჩვენი აზრით, უახლეს პერიოდში ქვეყანაში, უპირველეს ყოვლისა, საჭიროა ქარის
ელექტროსადგურებისათვის კორპუსების და ქარის ლაპოტების წარმოების
ქარხნის შექმნა, რომლის პროდუქცია ისარგებლებს მოთხოვნით როგორც შიდა,
ასევე საგარეო ბაზრებზე. განსაკუთრებული ყორადღება უნდა დაეთმოს
კომპოზიტების წარმოების განვითარებას მშენებლობისათვის, რადგანაც მათზე
დიდია მოთხოვნა შინაურ ბაზარზე და ამ მიმართულებით შეიძლება იმპორტის
ჩანაცვლებითი საწარმოების მშენებლობა. რიგი სხვა მიმართულებით კი
(მაგალითად ავტომობილების მშენებლობა) შეუძლებელია ქვეყანაში შესაბამისი
კომპოზიტური მასალების წარმოების ორგანიზება მსხვილი ტრანსეროვნული
ფირმების მონაწილეობის გარეშე, რადგან მათ გარეშე შეუძლებელი იქნება
პროდუქციის ექსპორტული გასაღების უზრუნველყოფა, და, რადგანაც ქვეყანაში
ამჟამად არ არსებობს საწარმოები, რომლებიც აშენებენ ავტომობილებს ან
თვითმფრინავებს, შიდა ბაზარზე ასეთ პროდუქციაზე მოთხოვნა არ იქნება.
მეტალურგიული მრეწველობა. ამჟამად საქართველოში ფუნქციონირებს
ზესტაფონის ფეროშენადნობთა ქარხანა, რომლის პროდუქცია პოულობს
მოთხოვნას საერთაშორისო ბაზარზე. ასევე არის რუსთავის დიდი
მეტალურგიული ქარხნის ბაზაზე შექმნილი მცირე მეტალურგიული ქარხანა,
რომელიც უცხოელი ინვესტორის საკუთრებაშია. ამჟამად საქართველოში
ფოლადის მრეწველობის შემდგომ განვითარებაზე საუბარი ნაადრევია. თუმცა
ბოლო დროს, “მწვანე” ეკონომიკის პრობლემების მოგვარების ფონზე ევროპაში
იქმნება ტექნოლოგიები, რომლებიც ატმოსფეროში ნახშიროჟანგის ემისიის გარეშე
ფოლადს აწარმოებენ.
სულ ახლახან შვედურმა კომპანიამ HYBRIT-მა ამ მიმართულებით დიდ
წარმატებებს მიაღწია. მან დაიწყო უნახშირო ფოლადის დამზადების
ტექნოლოგიის ტესტირება ქარხანაში ქალაქ ლულეოში, ქვეყნის ჩრდილოეთით. ჩვეულებრივი ფოლადის დასამზადებლად საჭიროა ქვანახშირი, მაგრამ HYBRIT -მა
იგი შეცვალა ელექტროენერგიით და “მწვანე” წყალბადით. მეტალურგიული
კომპანიის SSAB წარმომადგენლები, რომლის წილზე მოდის ნახშირბადის ემისიის
10 პროცენტი შვედედში და 7 პროცენტი ფინეთში, თვლიან, რომ სუფთა ფოლადის
საცდელი მიწოდება მნიშვნელოვანი ნაბიჯია დარგის წიაღისეული საწვავის
გათავისუფლებისკენ. კიდევ ერთი კომპანია, H2 Green Steel, შვედეთის
ჩრდილოეთში ეკოლოგიურად სუფთა ფოლადის წარმოებისათვის ქარხნის
აშენებას გეგმავს. გარდა ლითონისა, კომპანია წყალბადის წარმოებას
განახლებადი წყაროებიდან 2024 წლიდან დაიწყებს.
საქართველოში ასეთი საწარმოების შექმნაზე საუბარი ჯერ-ჯერობით ნაადრევია
საკუთარი წარმოების ელექტროენერგიის ნაკლებობის გამო. მაგრამ ენერგიის
განახლებად წყაროებზე დაფუძნებული ელექტროენერგეტიკული
სიმძლავრეების ქვეყანაში საგრძნობი მატების შემდეგ, შესაძლებელი იქნება
ვიფიქროთ ასეთი საწარმოების შექმნაზე, რადგანაც მათი აქტუალობა მსოფლიოში
სულ უფრო და უფრო იზრდება “მწვანე” ეკონომიკის კუთხით ღონისძიებების
გარდაუვალ ზრდასთან ერთად. ამიტომ, ჩვენი აზრით, საჭიროა, რომ უკვე
უახლოეს მომავალში ქართველმა მეცნიერბმა დაიწყონ ასეთი საწარმოების
შექმნასთან დაკავშირებული პრობლემების შესწავლა.
ინფორმაციულ-კომუნიკაციური ტექნოლიგიები. სწორედ სწრაფმოქმედებამ და
უნივერსალურობამ გახადა საინფორმაციო-საკომუნიკაციო ტექნოლოგიები ასეთი
მოკითხული (პოპულარული) თანამედროვე მეცნიერებაში, წარმოებასა და
ყოფაცხოვრებაში. კომპიუტერები, სმართფონები, სატელევიზიო ციფრული
ელექტრონიკა და ა. შ. უნიკალური ფენომენია, რომელიც ბოლო ათწლეულების
განმავლობაში ძირფესვეულად შეცვალა პლანეტის ყველა მკვიდრის ცხოვრება. ამ
უკვე არსებული ტექნოლოგიების სფეროში მათი მოდერნიზაცია ხდება
ძირითადად გასაუმჯობესებელი და ფსევდი- ინოვაციების რეალიზაციის გზით.
საქართველოში, რა თქმა უნდა, არ არსებობს უახლოეს მომავალში თანამედროვე
კომპიუტერების, ტელევიზორების, სმართფონების და სხვა ძირითადი
საკომუნიკაციო მოწყობილობების წარმოების დაფუძნების შესაძლებლობა. ამ
ბაზარს მტყიცედ ფლობენ ტრანსეროვნული კომპანიები და საეჭვოა თუ
რომელიმე მადგანს მოუნდება ჩვენს მეწარმეებთან ერთობლივი საწარმოს შექმნა,
მაგალითად, თანამედროვე ტელევიზორების ან სხვა ძირითადი პროდუქტების
დასამზადებლად.
თუმცა არსებობს იმის შესაძლებლობა, რომ ჩვენმა მეწარნეებმა მოიხმარონ და
განავითარონ ციფრული ელექტრონიკის (ინფორმაციულ-კომუნიკაციური ტექნოლოგიების) მიღწევები სხვა დარგებში გამოსაყენებლად. შრომის
ორგანიზაციის ახალი ფორმების გამოყენების შესაძლებლობებზე გადასვლა
საწარმოთა მართვის ავტომატიზირებული სისტემების გამოყენებით, რესურსების
ეფექტიანი განაწილების, ელექტრონული ბუღალტერიის, დოკუმენტების
ელექტრონული ბრუნვის, აგრეთვე წარმოების, გარემოს მონიტორინგისა და
მენეჯერული და ტექნოლოგიური გადაწყვეტილებების მხარდაჭერის სისტემების
გათვალისწინებით, ხარისხობრივი ნახტომის განხორციელებისა და არსებული
ეკონომიკური პოტენციალის უფრო ეფექტიანი გამოყენების საშუალებას იძლევა.
ეს გადასვლა უკვე მიმდინარეობს, შესაბამისი საბაზისო და გასაუმჯობესებელი
ინოვაციების რეალიზაციის გზით სხვადასხვა დარგში. ამასთან, მთელ მსოფლიოში
ამ მიმართულებებით იზრდება ახალი ინოვაციური დამუშავებების მოცულობა.
თანამედროვე მკლევარები და სპეციალისტები გამოყოფენ ციფრული
ტექნოლოგიების განვითარების ათ ძირითად მიმართულებას (ამ სფეროებში
ხორციელდება როგორც საბაზისო, ასევე გასაუმჯობესებელი ინოვაციები,
ზოგიერთი მათგანი საპროდუქტოა, მაგრამ უმეტესობა საპროცესოა, თუმცა
მომსახურების სფეროში ბევრი მათგანი შეიძლება განისაზღვროს როგორც
საპროდუქტო ინოვაცია): 1. ხელოვნური ინტელექტი და მანქანური სწავლება (AI
and Machine Learning); 2. ბლოკჩეინი და კრიპტოვალუტები (Blockchain and
Cryptocurrencies); 3. დიდი მონაცემები (Big Data); 4. ტელემედიცინა (Telemedicine); 5.
დამატებული და ვირტუალური რეალობა (AR/VR); 6. ჩათ-ბოტები და
ვირტუალური ასისტენტები (Bots and Virtual Assistants); 7. მობილობა და
კიბერუსაფრთხოება (Mobile and Cybersecurity); 8. ნივთების ინტერნეტი (IoT – Internet
of Things); 9. კომპიუტერული ხედვა (Computer Vision); 10. ხელოვნური ნეირონული
ქსელები (Artificial Neural Networks). ამ მიმართულებების უმეტესობის მიხედვით
შესაბამისი ინოვაციები შეიძლება გავრცელდეს ეკონომიკის ყველა სექტორში. ამ
მიმართულების მიხედვით შესაბამისი ინოვაციების უმეტესობა შეიძლება
გავრცელდეს ეკონომიკის ბევრ დარგში.
ამ მიმართულებათა ჭრილში საქართველოში უკვე დაარსდა მცირე ბიზნესის
რამდენიმე საწარმო. მომდევნო ათწლეულში, ჩვენი აზრით, ქართულმა ბიზნესმა
უნდა გააგრძელოს ამ მიმართულებებით ინიციატივების განხორციელება, მათ
შორის, საქართველოს ინოვაციების და ტექნოლოგიების სააგენტოს და სააგენტოს
“აწარმოე საქართველოში” მხარდაჭერით.
თუმცა უახლოეს მომავალში საქართველოში შეიძლება ისეთი საკმაოდ დიდი
საწარმოების შექმნა, რომელთა გამოსაშვებ პროდუქციაში გამოყენებული იქნება
ციფრული ტექნოლოგიების უახლესი პროდუქტები (საპროდუქტო ინოვაციები), რადგანაც ასეთი პროდუქტების ბაზარი მსოფლიოში ჯერ კიდევ ფორმირების
პროცესშია და საქართველოს მეწარმეებსაც ასევე შეუძლიათ ჩაერთონ ამ
პროცესში. მაგალითად გარკველი ძალისხმევისა და მოწინავე უცხოურ
საწარმოებთან საჭირო ურთიერთობების დამყარების პირობებში შეიძლება
დრონების, ესე იგი უპილოტო საჰაერო აპარატების აკუმულატორული ძრავით,
წარმოების ორგანიზაცია (მაგალითად, მცირე სატვირთო თვითმფრინავების,
მფრინავი ტაქსების, კვადრაკოპტერების).
სატრანსპორტო მანქანათმშენებლობა. საბჭოთა კავშირის დროს საქათველოში
იწარმოებოდა სხვადასხვა სატრანსპორტო საშუალებები: ელმავლები,
ჰიდროფოლიები, სატვირთო ავტომობილები, სუ-21 სამხედრო მებრძოლები.
სამწუხაროდ ეს წარმოებები დაკარგული იყო. რა თქმა უნდა, ამ საწარმოო
ობიექტების უმეტესობა უიმედოდ მოძველდა და მათ აღდგენას აზრი არ აქვს.
თუმცა ქვეყანა მუდმივად ვერ იარსებებს ექსპორტზე იმპორტის ოთხჯერ
გადაჭარბების პირობებში. ამიტომ, სატრანსპორტო საშუალებების ინოვაციური
განვითარების მიმდინარე გლობალური ტენდენციების გათვალისწინებით,
საჭიროა ახალი სატრანსპორტო ნაკეთობების წარმოების მცდელობა. ბუნებრივია,
რომ ტრადიციული სატრანსპორტო საშუალებების მსოფლიო ბაზარი
გაჯერებულია, მას აკონტროლებენ და თავის პროდუქციას ასაღებენ ცნობილი
ტრანსეროვნული კორპორაციები წამყვანი ინდუსტრიული ქვეყნებიდან (აშშ,
გერმანია, სამხრეთი კორეა, იაპონია, საფრანგეთი, იტალია, შვედეთი და სხვა).
ამიტომ საჭიროა მივმართოთ ახალ ინოვაციურ ტენდენციებს.
ამჟამად რიგ ქვეყნებში, მათ შორის მცირე ქვეყნებშიც (ისრაელი, ნორვეგია,
შვეიცარია, დანია, ფინეთი), ბუნებრივია, უფრო ხშირად, მსხვილი ქვეყნების (აშშ,
საფრანგეთი და სხვა) კომპანიებთან თანამშორმლობის საფუძველზე, მუშავდება,
ზოგიერთში კი უკვე შექმნილია სხვადასხვა კლასის მცირე და საშუალოც კი
(ცხრამეტი მღზავრი) პროპელური ელექტრო თვითფრინავები უახლესი
მოდიფიკაციის ლიტიუმ-იონური აკუმულატორების გამოყენებით. ამასთან, ისინი
უფრო მსუბუქი და ეკონომიურია, ვიდრე შესაბამისი თვითმფრინავები,
რომლებიც ტრადიციულ საწვავს იყენებენ, და ეკოლოგიურად “სუფთა” არიან.
როგორც ჩანს, საქართველოში უახლოეს მომავალში მსგავსი წარმოების
ორგანიზებისათვის გარკვეული საწყისი პირობები არსებობს. ჯერ ერთი, არსებობს
გარკვეული კლასის თვითფრინავებისათვის კონპოზიტური მასალებისაგან
ნაკეთობების წარმოების ქარხანა, რომელშიც შესაძლებელია გამოსაშვებად
დაგეგმილი თვითფრინავებისათვის კორპუსების და სხვა ნაწილიბის წამოების
ორგანიზება. მეორეც, საქართველოში არსებობენ სპეციალისტ მეცნიერები, რომლებიც ხელს შეუცყობენ ასეთი წარმოებისათვის საჭირო აკუმულატორების
იმპორტის ორგანიზებას და შემდგომში მათი (ან უფრო სრულყოფილი ტიპების)
წარმოებას საქართველოში.
ასევე, შეიძლება ვიფიქროთ ელექტრომობილების წარმოებაზეც. მათი კორპუსების
წარმოება კომპოზიტური მასალებისგან შეიძლება აწყობილი იქნეს
საქართველოში, მაგრამ მათი წარმოებისათვის აკუმულატორების იმპორტირება
საჭირო იქნება სამხრეთ კორეიდან (თუ ეს შესაძლებელი იქნება). დასავლეთის
ქვეყნების უმსხვილესი ფირმებიც კი (ტესლა,Ford-ი) ამ საკითხში
თანამშრომლობენ სამხრეთ კორეის ფირმებთან.
მოგვიანებით, როგორც ზემოთ აღინიშნა, საჭირო იქნება სპეწიალური საწარმოს
შექმნა დამჯდარი ლიტიუმ-იონური აკუმულატორების უტილიზაციისათვის, იმ
მიზნით, რომ მოხდეს მათი აღდგენა და ხელახალი გამოყენება (როგორც ეს
ამჟამად ხდება ტყვიის მჟავა ბატარეების აღდგენის შემთხვევაში).
მსუბუქი მრეწველობა. მსუბუქი მრეწველობის ძირითადი პრიორიტეტებია
საფეიქრო, სამკერვალო და ტყავ-ფეხსაცმლის მრეწველობები.
საბჭოთა პერიოდში საქართველოში საფეიქრო მრეწველობა არსებობდა:
უზარმაზარი აბრეშუმის ქსოვილის ქარხანა, საკამვოლო-მაუდის კომბინატი.
თუმცა, შემდგომში ისინი შეწყვიტეს მუშაობა, რადგანაც გლობალიზაციის
პირობებში უცხოელმა კონკურენტებმა დაიკავეს გასაღების ბაზრები. ამჟამად
საქართველოში დიდი რაოდენობით ცხვრის მატყლი იწარმოება, რომელიც
ექსპორტზე გადის. თუმცა, როგორც ჩანს, აუცილებელია ქვეყანაში მისი
გადამუშავება, შალის ქსოვილების წარმოება. ასეთი ქსოვილების წარმოების
პრინციპები პრაქტიკულად არ შეცვლილა საუკუნეების განმავლობაში, მაგრამ
გამოჩნდა უფრო ეკონომიური ინოვაციური ტექნოლოგიები მათი
წარმოებისათვის. როგორც ჩანს, საქართველოს ინოვაციებისა და ტენოლოგიების
სააგენტომ უნდა დაეხმაროს მეწარმეებს ასეთი წარმოების ორგანიზაციაში. ასეთი
პროდუქციის მიწოდება შესაძლებელი იქნება სამკერვალო მრეწცელობის
სამამულო საწარმოებისათვის, რომელთა აღდგენა ასევე საჭიროა. რა თქმა უნდა,
უფრო რთული იქნება ამ პროდუქციის უცხოურ ბაზრებზე წაწევა.
საბჭოთა კავშირის დროს საქართველოში არსებობდა სამკერცალო მრეწველობაც,
რომლის პროდუქციის ზოგიერთი სახეობა მაღალი ხარისხის იყო და დიდ
მოთხოვნას პოულობდა საბჭოთა კავშირის ყველა რესპუბლიკაში (მაგალითად,
სპორტული ტანსაცმელი, როლინგები და სხვა). მაგრამ სამკერვალო მრეწველობის
უმეტესი ნაწილი არ გამოირჩევოდა მაღალი ხარისხით და დახვეწილი დიზაინით
და არ შეეძლო კონკურირება საერთაშორისო ბაზრებზე. ამჟამად სამკერვალო პროდუქციის გლობალური ბაზრები ოკუპირებულია დასავლეთის ქვეყნების და
ჩინეთის რიგი მსხვილი კომპანიებით, რომლებიც აწარმოებენ მთელ მსოფლიოში
ცნობილ ბრენდებს. თითმის ყველა ტანსაცმელი, რომელსაც საქართველოს
მოსახლეობა ატარებს, იმპორტირებულია. რამდენიმე ქართულმა კომპანიამ,
როგორც ზემოთ აღინიშნა, მოახერხა უცხოური ბრენდების მხარდაჭერის მოპოვება
და მათ ტანსაცმელს ძირითადად უცხოური ბაზრებისათვის კერავენ, თუმცა მცირე
ნაწილი შიდა ბაზარზეც იყიდება. სამომავლოდ ასევე საჭიროა ასეთ კომპანიებთან
თანამშრომლობის გზების ძიება, მსოფლიოში ცნობილი ბრენდებისათვის
ტანსაცმლის ინოვაციური სახეების შეკერვა, და, ასევე, ასეთ კომპანიებთან
ერთობლივი საწარმოების ორგანიზება საქართველოს ტერიტორიაზე (ამის მიღწევა
უკიდურესად რთულია, მაგრამ შესაძლებელი).
ტყავ-ფეხსაცმლის მრეწველობის პრობლემა კიდევ უფრო სერიოზულია. მთელ
საბჭოთა კავშირში, ფეხსაცმელი და სხვა ტყავის ნაწარმი მოსახლეობის ფართო
მოხმარებისათვის, მისი არსებობის ბოლო ათწლეულების განმავლობაში,
იწარმეობოდა უხარისხო და არასაკმარისი რაოდენობით. სიტუაცია გაუარესდა
მაშინ, როდესაც ნიკიტა ხრუშჩოვმა აკრძალა კერძო კოოპერატივები,
რომელთაგანაც ბევრი ტყავის თრიმლვით იყო დაკავებული, ზოგიერთი კი
ფეხსაცმელსაც აწარმოებდა. მას შემდეგ ქვეყანას სულ უფრო ხშირად და ხშირად
ფახსაცმლისა და სხვა ტყავის ნაწარმის შემოტანა (იმპორტირება) ჩინეთიდან,
ჩეხოსლოვაკიიდან, იუგოსლავიიდან, იტალიიდან, ავსტრიიდან და სხვა
ქვეყნებიდან მოუწევდა. ამ დროდან უხარისხო გახდა საქართველოში
წარმოებული ფეხსაცმელიც, რომლის მწარმოებელი ქარხნები გასული საუკუნის
90-იანი წლების დასაწყისში დაიხურა. ხოლო სოფლის მეურნეობაში წარმოებული
ტყავის ექსპორტი დაიწყო ნედლეულის სახით, ქვეყანაში შემდგომი
გადამუშავების გარეშე.
როგორც ჩანს, უახლოეს ათწლეულში აუცილებელია ასეთი სიტუაციის
დასრულება. ამისათვის საჭიროა გაიხსნას ინოვაციური საწარმოები, როგორც
ტყავის სათრიმლავი (რომლებიც დაიწყებენ შემდგომი დამუშავებისათვის
მომზადებული სხვადასხვა ტიპის ტყავების წარმოებას), ასევე მოხმარებისათვის
მზა პროდუქციის (ფეხსაცმელი, ტყავის ქურთუკები და ლაბადები, ჩანთები და ა.
შ.) შექმნელი.
ადრე საქართველოშიც არსებობდა მცირე კერძო ტყავის სათრიმლავი საწარმოები.
რუსეთში უხსოვარი დროიდან აწარმოებდენ სხვადასხვა ტიპის ხარისხიან
ტყავებს, არსებობდა რეგიონალური კლასტერებიც, რომლებშოც განთავსებული
იყო ტყავის სათრიმლავი საწარმოები. თუმცა ნიკიტა ხრუშჩოვის მიერ კერძო კოოპერატივების აკრძალვამ მკვეთრად შეამცირა მაღალი ხარისხის ტყავის
წარმოება, მათ შორის საქართველოშიც. საჭიროა აღინიშნოს, რომ ხრუშჩოვის მიერ
კერძო კოოპერატივებისა და პირად დამხმარე მეურნეობებში პირუტყვის შენახვის
აკრძალვა, რომელსაც, სავარაუდოთ, ჰქონდა წინასწარგანზრახული ხასიათი,
სარიოზული ზარალი მიაყენა ეკონომიკის რიგ სექტორებს, განსაკუთრებით
სოფლის მეურნეობას და ყვების და მსუბუქი მრეწველობების ქვესექტორებს;
სწორედ მაშინ საბჭოთა კავშირში პირველად იყო პროვოცირებული სახალხო
მოხმარების საქონლის ხელოვნური დეფიციტი, კერძოდ, საკვებო პროდუქტებისა
და მსუბუქი მრეწველობის მაღალი ხარისხის ნაკეთობების.
მომდევნო ათწლეულში უშუალოდ საქართველოში სასოფლო-სამეურნეო ტყავის
ნედლეულის გადამუშავების ორგანიზებისათვის საჭიროა, რომ ქართველმა
ბიზნესმენებმა შეიძინონ თანამედროვე ინოვაციური ტყავის სათრიმლავი
ტექნოლოგიები და მოიწვიონ უცხოელი სპეციალისტები ადგილობრივი მუშაკების
მოსამზადებლად. საჭიროა ქრომის, ლაიკის, ტარსიკანისა და სხვა
მაღალხარისხიანი ტყავების წარმოება (გასული საუკუნის 70-80-იან წლებში
საქართველოში იწარმეობოდა ტყავის ლაბადების მცირე ოდენობა, მაგრამ უხეში
ტყავიდან იყო დამზადებული და უკონკურენტუნარო იყო). როგორც ჩანს,
ტყავების სათრიმლავის სფეროში საჭიროა ინოვაციური კლასტერის ორგანიზება,
რომელიც გააერთიანებს შესაბამის მცირე საწარმოებს საქართველოს სხვადასხვა
რეგიონში. მათი შექმნის, განვითარების და საქმიანობის კოორდინაციის მიზნით
მიზანშეწონილია სპეციალური ქვედანაყოფის ორგანიზება საქართველოს
ინოვაციებისა და ტექნოლოგიების სააგენტოს ფარგლებში.
რაც კი შეეხება ხარისხიანი ფეხსაცმლის დამზადებას, ტყავის ლაბადების,
ქურთუკების და სხვა ტყავის ნაკეთობების კერვას, ამის გაკეთება, მით უმეტეს,
შეუძლებელია ადგილობრივი ბიზნესმენების წამკვან უცხოურ ფირმებთან
თანამშრომლობის გარეშე. ძალიან კარგი ფეხსაცმელი მზადდება ჩინათში, აშშ-ში,
ევროპულ ქვეყნებიდან იტალიაში (საიდანაც ფეხსაცმელი ექსპორტზე გადის აშშ-
შიც კი), ავსტრიაში, ჩეხეთში და ზოგიერთ სხვა ქვეყანაში. მაგრამ ძნელი იქნება
იმის მიღწევა, რომ ამ ქვეყნების ფირმებმა გადასცნენ შესაბამისი პროცესული
ტექნოლოგიები ჩვენს მეწარმეებს და მოამზადონ ჩვენი თანამშრომლები, თუმცა
საქართველოს ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულების პირობები
გარკვეულწილად ითვალისწინებენ ამის შესაძლებლობას. და, რაც მთავარია,
ტყავის და ფეხსაცმლის მრეწველობაშიც ჩვენმა მეწარმეებმა ფეხსაცმლის, ტყავის
ლაბადების, ქურთუკების და ა. შ. წარმოების მიზნით უნდა ეცადონ დადონ შესაბამისი ხელშექეულებები თანამედროვე ბრენდული პროდუქციის
მწარმოებელ ევროპულ ფირმებთან.