საქართველოს ეკონომიკის ინოვაციური განვითარების მიმართულებები

უპირველეს ყოვლისა, აუცილებელია ქვეყნის ეკონომიკის ინოვაციური განვითარება
იყოს არა ფრაგმენტული, არამედ უწყვეტი და კომპლექსური. შეიძლება გამოიყოს
საქართველოს ინოვაციური განვითარებისის შემდეგი ძირითადი მიმართულებები:
1. ინოვაციური სისტემის ხუთრგოლიანი მოდელის ჩამოყალიბება. მსოფლიოს
განვითარებულ ქვეყნებში უპირატესობა ენიჭებოდა ინოვაციური სისტემის
სამრგოლიან მოდელს (სპირალი) – მეცნიერება-სახელმწიფო-ბიზნესი, მაგრამ
დღეისათვის იგი იცვლება ოთხრგოლიანი მოდელით – მეცნიერება-სახელმწიფო-
ბიზნესი-სამოქალაქო საზოგადოება. ამას ემატება კიდევ ერთი რგოლი და
ყალიბდება ხუთრგოლიანი მოდელი – მეცნიერება-სახელმწიფო-ბიზნესი-
სამოქალაქო საზოგადოება-გარემო. ეს მოდელი სამრგოლიანი მოდელისაგან
განსხვავებით გულისხმობს ინოვაციების ღიაობის პრინციპს ანუ ინოვაციურ
პროცესებში სამოქალაქო საზოგადოების მნიშვნელოვან ჩართულობას, ასევე
არსებული გარემოს ე.ი. ეკოლოგიური ფაქტორების გათვალისწინებას, სადაც
გარემოში იგულისხმება ეკოლოგიური ფაქტორები, რომლებიც განაპირობებენ
დანარჩენი კომპონენტების მდგრად განვითარებასა და სტაბილურ
ფუნქციონირებას
2. სამეცნიერო პოტენციალის გაძლიერება. რისთვისაც აუცილებელია მათი
დაფინანსების ზრდა, რათა გაიზარდოს მეცნიერთა ხელფასი და განმტკიცდეს
მეცნიერების მატერიალურ-ტექნიკური ბაზა, რაც საშუალებას მოგვცემს გაიზარდოს
მეცნირთა პროდუქტიულობა, და მეცნირებით ახალგაზრდების დაინტერესება.
თანამედროვე ეტაპზე ასევე ინერგება მეცნიერების ღიაობის პრინციპი, რის
მიხედვითაც მეცნიერები თავისუფლად ითანამშრომლებენ ერთმანეთთან როგორც
ქვეყნის შიგნით, ისე ქვეყნის გარეთ. ამისათვის კი საჭიროა გლობალურ სამეცნიერო
სივრცეში ჩართვა. კრიტიკულად მნიშვნელოვანია ქვეყნის საგრანტოы სისტემის
გაფართოება. გრანტები უნდა არსებობდეს ყველა დონეზე (სახელმწიფო,
უნივერსიტეტების, ბიზნესის დონეზე). აუცილებელია მეცნიერების
საკანონმდებლო ბაზის სრულყოფა, რომელშიც ასახული იქნება თანამედროვე
მოთხოვნები. უნდა შეიქმნას სამეცნიერო მონაცემთა შენახვის, დამუშავებისა და
გავრცელების საიმედო ინფრასტრუქტურა.
3. განათლების სისტემის სრულყოფა. უნდა განხორციელდეს უმაღლესი
სასწავლებლების სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დაფინანსება და მისი ეტაპობრივი
ზრდა. ეს ხელს შეუწყობს სტუდენტების მხრიდან მოთხოვნილების გაზრდას და,

შესაბამისად, მიღებული ცოდნის დონის ამაღლებას. აუცილებელია განათლების
ყველა დონეზე გააქტიურდეს აღმზრდელობითი ფუნქცია, რაც ხელს შეუწყობს
ქვეყანაში კრიმინალის, ნარკომანიისა და აზარტული თამაშებისადმი ადამიანთა
მისწრაფების შემცირებას. განათლების სისტემა უნდა პასუხობდეს ქვეყნის
ეკონომიკის ინოვაციური განვითარების მოთხოვნებს.
4. ინოვაციების იმპორტის გაძლიერება. თავდაპირველად ინოვაციური სისტემა
ორიენტირებული უნდა იყოს ტექნოლოგიების, განსაკუთრებით უახლესი და
მაღალი ტექნოლოგიების იმპორტზე. ამისათვის აუცილებელია შესაბამისი კადრების
მომზადება და ტექნოლოგიების დიფუზიის ხელშემწყობი მექანიზმების შექმნა.
უნდა აღმოიფხვრას ახალი ტექნოლოგიების შემოტანის დამამუხრუჭებელი
მრავალი ფაქორი: ცოდნის უქონლობა; პოლიტიკური ნებისა და ინსტიტუციური
მხარდაჭერის არარსებობა; ფინანსური რესურსების სიმწირე; პოლიტიკური და
სოციალური დაძაბულობა; საინვესტიციო გარემოს სრულყოფა გარედან
ინოვაციების მოსაზიდად და სხვ.
5. საკუთარ კვლევებზე დაფუძნებული  ინოვაციური სისტემის ფორმირება.
მართალია ინოვაციის იმპორტს ადგილი ექნება ყოველთვის, მაგრამ, ქვეყნის
კონკურენტუნარიანობის ასამაღლებლად, უცილებელია თანდათან საკუთარ
კვლევებზე დაფუძნებული  ინოვაციური სისტემის ფორმირება, რაც კომპლექსური
ღონისძიებების გატარებას მოითხოვს: მეცნიერებისა და განათლების, ასევე
დაბალგანვითარებული სამეცნიერო კვლევების მომსახურებისა და კვლევის
შედეგების წარმოებაში გადაცემის (ტექნოლოგიების ტრანსფერი) სისტემის
სრულყოფა; მეწარმეთა გა გამომგონებელთა ფენის გაძლიერება; კადრების
მომზადებისა და გადამზადების სისტემის ეფექტიანობის ამაღლება და ა. შ.
6. ინოვაციური სისტემის ინფრასტრუქტურის სრულყოფა. გასაძლიერებელია მუშაობა
ინფრასტრუქტურის ელემენტების (სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტები;
ტექნოპარკები; ბიზნეს-ინკუბატორები; კლასტერები, მცირე ინოვაციური
საწარმოები; ინოვაციური ტექნოლოგიური ცენტრები; კონსალტინგური ფირმები;
ტელესაკომუნიკაციო ქსელები; ფინანსური ინსტრუმენტები, მათ შორის,
ვენჩურული კაპიტალი და სხვ.) როგორც რაოდემობის, ისე მათი ეფექტიანობის
ზრდის მიმართულებით. უნდა შეიქმნას ინოვაციების განხორციელებისათვის
წამახალისებელი (სუფსიდირება, საგადასახადო შეღავათები, რისკების დაზღვევა
და სხვ.) გარემო; დონორების მიერ განხორციელებული პროექტების შედეგების
დანერგვის მხარდამჭერი მექანიზმების სოფლად ჯიშთა გამოცდისა და
საკონსულტაციო სადგურების, საკონსულტაციო ცენტრების,
ჰიდრომეტეოროლოგიური, გეოლოგიური, გეოდეზიური, მეტროლოგიური,

სეისმოლოგიური, სამოდელო, ხარისხის მართვის, სამეცნიერო-ტექნიკური
ინფორმაციის, სტანდარტიზაციისა და სხვა სამსახურების გაძლიერება.
7. საშუალო და მცირე ბიზნესის განვითარების დაჩქარება. საშუალო და მცირე
საწარმოები უმნიშვნელოვანეს როლს თამაშობენ: უმუშევრობისა და სიღარიბის
დონის შემცირებაში; ქვეყნის სამეწარმეო პოტენციალის გადიდებაში და ამით
კონკურენტუნარიანობის ამაღლებაში; საშუალო ფენის ჩამოყალიბებაში და ამით
ქვეყნის ეკონომიკური, სოციალური და პოლიტიკური სტაბილურობის
განმტკიცებაში., შიგა მიგრაციის შემცირებაში, ვინაიდან საშუალო და მცირე
საწარმოების განფენილობა, პრაქტიკულად, შეუზღუდავია. ისინი შესაძლებელია
ფუნქციონირებდნენ ტერიტორიის ნებისმიერ ადგილზე. მაგრამ, თავიანთი
სიმცირის გამო ისინი საჭიროებენ სახელმწიფოს მხრიდან მნიშვნელოვან
მხარდაჭერას. აუცილებელია მიღებულ იქნეს კანონი „მცირე ბიზნესის მხარდაჭერის
შესახებ“, რაც არსებობს მსოფლიოს თითქმის ყველა ქვეყანაში. ამ კანონის
საფუძველზე უნდა შეიქმნას მცირე ბიზნესის მხარდამჭერი ორგანო (მაგალითად
აშშ-ი ასეთ ორგანოს ჰქვია „მცირე ბიზნესის ადმინისტრაცია“) შესაბამისი
ინრასტრუქტურით, მასტიმულირებელი ინსტრუმენტებით (საგადასახადო
შეღავათები, იაფი კრედიტები, რისკების დაზღვევა, სახელმწიფო შესყიდვების
გაიოლება და ა. შ.). განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს ინოვაციური მცირე
ბიზნესის განვითარებას. განვითარებულ ქვეყნებში ასეთი საწარმოები
ახორციელებენ უფრო მეტ ინოვაციურ იდეას, ვიდრე მსხვილი საწარმოები. მცირე
ბიზნესი ყველა დაწინაურებული ქვეყნის პრიორიტეტული ზრუნვის სფერო იყო.
გამონაკლისის სახით შეიძლება დავასახელოთ სამხრეთ კორეა, სადაც მსხვილი
ბიზნესის ძლიერი ლობისტური ჯგუფის გამო უპირატესობას მსხვილ ბიზნესს
ანიჭებდა, მაგრამ როდესაც დაინახეს, რომ საშუალო ფენის ჩამოყალიბებას და
სოციალ წონასწორობას საფრთხე შეექმნა, მილიარდებს ხარჯავენ მცირე ბიზნესის
განსავითარებლად.
8. დონორების მიერ პროექტების განხორციელების შემდგომი მხარდაჭერის
მექანიზმების შექმნა. აუცილებელია ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების
სამინისტროში შეიქმნას გარკვეული ქვედანაყოფი, რომელიც ორგანიზებას
გაუკეთებს დონორების მიერ პროექტების განხორციელების შემდგომ პერიოდს –
მიღებული შედეგების დანერგვას.
9. საქართველოს რეგიონების ეკონომიკის ინოვაციური განვითარება. ამისათვის
აუცილებელია:
1. რეგიონების ეკონომიკის ინოვაციური განვითარების სიმძიმემ უნდა
გადაინაცვლოს ცენტრიდან რეგიონებისკენ.

2. რეგიონების ხელმძღვანელობამ რეგიონები უნდა გადააქციონ უცხოური
ინვესტიციებისათვის მიმზიდველ ტერიტორიებად.
3. თანდათან უნდა გაძლიერდეს რეგიონის ინოვაციური სისტემა შესაბამისი
ინფრასტრუქტურით (ვენჩურული ფონდები, ტექნოლოგიების ტრანსფერის
ცენტრები, ჯიშთა გამოცდის სადგურები, საკონსულტაციო ცენტრები,
ჰიდრომეტეოროლოგიური, გეოლოგიური, გეოდეზიური, მეტროლოგიური,
სეისმოლოგიური, სამოდელო, ხარისხის მართვის, სამეცნიერო-ტექნიკური
ინფორმაციის, სტანდარტიზაციისა და სხვა სამსახურები);
4. საქართველოს რაიონების ეკონომიკა ძირითადად აგრარური ხასიათისაა, ამდენად
უმთავრესია მოხდეს ინოვაციური ფერმების შექმნის სტიმულირება;
5. რაიონების ბუნებრივი რესურსების გამოვლენა და მათი ეფექტიანი გამოყენება;
6. სტრუქტურულ ფონდების შექმნა, რომელთა ძირითადი დანიშნულება იქნება
ფინანსური დახმარების გაწევა ჩამორჩენილობის დასაძლევად ეკონომიკის
ინოვაციური განვითარების გზით;
7. ბიოაგროწარმოების განვითარება, ეკოლოგიურად სუფთა და ბიოპროდუქციის
წარმოების ხელშეწყობა და მათი საერთაშორისო სტანდარტებთან ჰარმონიზაცია;
8. სოფლისმეურნეობის პროდუქტთა შენახვა-გადამუშავების თანამედროვე
ტექნოლოგიების განვითარება;
9. ცოდნის გავრცელების ფარგლებში რეგიონული ექსტენციის ცენტრების შექმნა და
განვითარება და სხვ.
10. სამეცნიერო-ტექნიკური პროდუქციის ბაზრის შექმნაეკონომიკის ინოვაციური
განვითარება დგას მეცნიერებისა და, ამის საფუძველზე, ინოვაციების
განვითარებაზე. კურსი აღებული უნდა იყოს მეცნიერებატევადი პროდუქციის
წარმოებაზე. ამისათვის აუცილებელია სამეცნიერო-კვლევითი და საცდელ-
საკონსტრუქტორო სამუშაოების (რაც გულისხმობს იმ სამუშაოთა ერთობლიობას,
რომელიც მიმართულია ახალი ცოდნის შექმნასა და მის გამოყენებაზე ახალი
პროდუქციის ან ტექნოლოგიის შესაქმნელად) დაფინანსების ზრდა, რის
საფუძველზედაც შესაძლებელი გახდება სამეცნიერო-ტექნიკური პროდუქციის
ბაზრის შექმნა. სამეცნიერო-ტექნიკურ ბაზარზე მომხმარებელი არის მეწარმე,
რომელსაც სურს თავისი საწარმოს კონკურენტუნარიანობის გაზრდა.
მიმწოდებელი კი არის ახალი პროდუქციის ან ტექნოლოგიის შემქმნელი
ორგანიზაცია. ამ ბაზრის მოცულობა დამოკიდებულია შექმნილი სიახლის
მოცულობაზე და ამ სიახლეთა დანერგვის აქტიურობაზე. სამეცნიერო-ტექნიკური
პროდუქციის ბაზარზე შეზღუდულია პროდუქციის სასაქონლო ფორმა. ბაზარს
მიეწოდება ინდივიდუალური მოხმარების პროდუქცია, ამდენად საბითუმო
ვაჭრობა აქ, როგორც წესი არ ხდება. ბაზრის სტრუქტურა შეიძლება მოიცავდეს

როგორც მსხვილ, ისე საშუალო და წვრილ საწარმოებს: უმაღლეს დაწესებულებებს,
სამეცნიერო-კვლევით ინსტიტუტებს, კვლევით ლაბორატორიებს, საპროექტო და
საკონსტრუქტორო ბიუროებს, საწარმოთა სამეცნიერო-ტექნიკურ განყოფილებებს
და სხვა ორგანიზაციებს, რომლებიც დაკავებულნი არიან სამეცმიერო-ტექნიკური
საქმიანობით.
11. საქართველოს ეკონომიკური უსაფრთხოება. ეკონომიკური უსაფრთხოების
ძირითადი შინაარსი მდგომარეობს იმაში, რომ ქვეყანამ უნდა უზრუნველყოს
პიროვნების, საზოგადოებისა და სახელმწიფოს სასიცოცხლო ეკონომიკური
ინტერესების მუდმივი დაცვა და ეკონომიკის დინამიკური განვითარება, როგორც
მშვიდობიან, ისე საშინაო და საგარეო ექსტრემალური სიტუაციების პირობებში. იგი
ხორციელდება საერთაშორისო, ეროვნულ, რეგიონულ, საწარმოსა და პირად
დონეზე. მისი უმნიშვნელოვანესი ინტერესებია ეკონომიკის ინოვაციური
განვითარებისა და კონკურენტუნარიანობის ამაღლების საფუძველზე: სოციალურ-
ეკონომიკური და სამხედრო-პოლიტიკური სტაბილურობა; რესურსების ეფექტიანი
გამოყენება და განაწილება; სახელმწიფოს ეროვნული პრიორიტეტების დაცვა და
რეალიზება; მდგრადი განვითარება; მოსახლეობის კეთილდღეობისა და ქვეყნის
თავდაცვისუნარიანობის ზრდა.
ეკონომიკური უსაფრთხოების განხორციელება გულისხმობს ღონისძიებათა
სისტემის შემუშავებასა და განხორციელებას, რომელიც უზრუნველყოფს ქვეყნის
ეროვნული ეკონომიკური სისტემის დამოუკიდებლობას, თვითმყოფადობას, მის
განვითარებას, საშინაო და საგარეო მუქარების აღკვეთას, წინასწარი ზომების
მიღებას მოსალოდნელი საფრთხის თავიდან ასაცილებლად. ეკონომიკური
უსაფრთხოების განსახორციელებლად საჭიროა შესაბამისი ორგანიზაციული
სტრუქტურა. ეკონომიკური უსაფრთხოება ემყარება შემდეგ ძირითად პრინციპებს:
განვითარების ისტორიული გამოწვევებისა და მუქარების გათვალისწინება;
გრძელვადიანი სტრატეგიული მიზნებისა და ინტერესების განსაზღვრა; ადამიანის,
საზოგადოების, სახელმწიფოს სასიცოცხლო ინტერესების დაცვა; ეროვნული და
საერთაშორისო უსაფრთხოების თავსებადობა.
ეკონომიკური უსაფრთხოების შემადგენელი ნაწილებია: ფინანსური
უსაფრთხოება, ენერგეტიკული უსაფრთხოება; სასურსათო უსაფრთხოება, ასევე
მისი ცალკეული სფეროსა თუ დარგის უსაფრთხოება, როგორიცაა მრეწველობა,
ტრანსპორტი, კავშირგაბმულობა, ტურიზმი, ტრანზიტი, მცირე ბიზნესი და სხვ.
სტრატეგიის ყველა მიმართულების მიხედვით უნდა შემუშავდეს სახელმწიფო,
დარგობრივი და სამეცნიერო-ტექნიკური პროგრამები. ამ ეტაპზე მიზანშეწონილია
შემუშავდეს: „მეცნიერებისა და განათლების შემდგომი განვითარების პროგრამა“,
„მრეწველობის ინოვაციური განვითარების პროგრამა“, „სოფლის მეურნეობის

ინოვაციური განვითარების პროგრამა“, „ენერგეტიკის ინოვაციური განვითარების
პროგრამა“, „მცირე ბიზნესის შემდგომი განვითარებისა და მხარდაჭერის
პროგრამა“
სწორედ მეცნიერებისა და განათლების სფეროში გატარებული
რადიკალური პროგრესული ცვლილებების შედეგად არის შესაძლებელი
ეფექტიანი ინოვაციური სისტემის ჩამოყალიბება და ინოვაციური ეკონომიკის
ფორმირება. ასევე, უმნიშვნელოვანესია მრეწველობის ინოვაციური განვითარების
უზრუნველყოფა, ვინაიდან იგი ეკონომიკის მოწინავე დარგია და მისი
განვითარების გარეშე სხვა დარგების განვითარება შეუძლებელია. სწორედ
მრეწველობის ინოვაციურმა განვითარებამ უნდა განაპირობოს მთელი
ეკონომიკის ინოვაციური განვითარება. მრეწველობის ინოვაციური განვითარება
უნდა ეფუძნებოდეს მეცნიერებატევადი წარმოებების შექმნასა და განვითარებას.
სოფლის მეურნეობაში (რომელიც წარმოადგენს ქვეყნის სასურსათო
უსაფრთხოების საფუძველს) უნდა დაჩქარდეს უახლეს ტექნოლოგიებზე
დაარსებული ფერმერული (სასაქონლო) მეურნეობის ჩამოყალიბება. ამ დარგში
მოზიდული უნდა იქნეს ქართველ ბიზნესმენთა ინვესტიციები. ენერგეტიკა სხვა
გარგებთან შედარებით წინმსწრები ტემპებით უნდა ვითარდებოდეს. ძირითადი
მიმართულება, ბუნებრივია, არის ალტერნატიული ენერგეტიკის (განახლებად
ენერგიაზე დაფუძნებული) გაძლიერება. საწრაფოდ უნდა გადაიჭრას
ჰიდროელექტროსადგურების მშენებლობასთან დაკავშირებული
წინააღმდეგობები მოსახლეობის მხრიდან. განახლებადი ენერგეტიკა არ არის
მხოლოდ მოკლე პერიოდზე გათვლილი, იგი მომავლის ენერგეტიკაა, რომელიც
არასდროს ამოიწურება. მცირე ბიზნესის განვითარების გარეშე შეუძლებელი
იქნება ქვეყანაში საშუალო ფენის ჩამოყალიბება, უმუშევრობისა და სიღარიბის
მნიშვნელოვანი შემცირება.
წყარო: აბესაძე რ. საქართველოს ეკონომიკის ინოვაციური განვითარების სტრატეგიის
ძირითადი მიმართულებები. “ეკონომისტი” 2022 № 2